อาปาถมตฺตนฺติ อาปาถคมนมตฺตํ อารมฺมณปจฺจยภาวมตฺตํฯ อญฺญนฺติ ‘‘รูปํ นีล’’นฺติ เอวมาทิธมฺมวิเสสํฯ เตนาห ‘‘ธมฺมสภาว’’นฺติฯ รูปนฺติ จ น คณฺหาตีติ รูปารมฺมณมฺปิ สมานํ ‘‘รูปํ นาเมต’’นฺติ น คณฺหาติฯ ตถา จาหุ เอเก ‘‘จกฺขุวิญฺญาณสมงฺคี นีลํ วิชานาติ, โน ตุ นีล’’นฺติฯ รูปนีลาทิอากาโร รูปารมฺมณรูปาทานาการปญฺญตฺติฯ ตชฺชาปญฺญตฺติ เหสา ยถา อนิจฺจตาทิฯ สาติสยํ สวิตกฺกสวิจารตฺตาฯ ตโต อญฺญนฺติ สทฺทารมฺมณโต อญฺญํ นามปญฺญตฺติอารมฺมณํ, อญฺญถา สหุปฺปตฺติปฏิเสโธ น สมฺภเวยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ
มโนทฺวาเรปีติ น ปญฺจทฺวาเรเยว ทุติเย โมฆวาเร, อถ โข มโนทฺวาเรปิฯ อาวชฺชนํ ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ…เป.… ทฏฺฐพฺพํ เอกจิตฺตกฺขณิกสฺส อาวชฺชนสฺส อุปฺปตฺติยํ ตถา อสมฺภวโตฯ
ตสฺสาติ ยาถาวกวตฺถุวิภาวนาย ปญฺญายฯ
เอกกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
2. ทุกนิทฺเทสวณฺณนา
[767] อธิกรเณสูติ ปทตฺเถสุฯ อญฺญตฺร สภาวํ คเหตฺวาติ อตฺถสทฺทสฺส ตตฺถ ปวตฺตนาการทสฺสนํ, เตน อตฺถสทฺทสฺส สภาวตฺถตํ ทสฺเสติฯ อธิกรณวเสน ลิงฺคปริวตฺติํ คจฺฉติฯ ‘‘อภิเธยฺยานุรูปํ ลิงฺควจนานี’’ติ หิ สทฺทวิทู วทนฺติฯ
ทุกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
3. ติกนิทฺเทสวณฺณนา
[768] ปริปาจิเตสูติ สาธิเตสุฯ ‘‘วิหิเตสู’’ติ เอตฺถ ทุทฺธาทีสุ วิย ภูตกาลตา นาธิปฺเปตาติ อาห ‘‘วิสยวิเสสนมตฺตเมวา’’ติฯ ‘‘กมฺมํ, สิปฺป’’นฺติ ปญฺญา การณูปจาเรน วุตฺตาติ อาห ‘‘ปญฺญา เอว วา…เป.… เวทิตพฺพา’’ติฯ